Lee, JJ et al. (2022)

Wat is de invloed van een verandering of vervanging van het drinken van light drank op de cardiometabole gezondheid?

Diabetes Care. 2022 Aug 1;45(8):1917-1930. https://doi.org/10.2337/dc21-2130

Soort onderzoek: systematic review met meta-analyses van prospectieve cohortstudies

Een aanzienlijk deel van de bevolking heeft overgewicht of obesitas wat een risicofactor is voor hart- en vaatziekten en diabetes type 2. De primaire oorzaak daarvan is dat er meer calorieën worden binnengekregen dan dat er verbruikt worden. Om deze inname te verminderen worden suikers in producten vervangen door zoetstoffen. Het meest bekend en gebruikt zijn de light-/zero dranken. Onderzoekers Lee, JJ et al. hebben in hun onderzoek gekeken wat de relatie is tussen de inname van light-dranken en een verhoogd risico op cardiometabole aandoeningen. 

Conclusies van de onderzoekers: De inname van light drank was niet geassocieerd met cardiometabole nadelen. Er is wel enige indicatie dat het vervangen van suikerhoudende drank door light drank is geassocieerd met cardiometabole voordelen, die vergelijkbaar zijn met die van water. Het aantal prospectieve studies om te bestuderen was echter beperkt. Meer prospectieve cohortstudies en ook goede gerandomiseerde placebogecontroleerde studies zijn nodig om meer te kunnen zeggen over een causaal effect. In de tussentijd ondersteunt het bewijs dat het vervangen van suikerhoudende drank door light drank een goede strategie is om de inname van suikerhoudende drank en de gezondheidsrisico’s die daarmee samenhangen, te verminderen.

Studie

Lee JJ, Khan TA, McGlynn N, Malik VS, Hill JO, Leiter LA, Jeppesen PB, Rahelić D, Kahleová H, Salas-Salvadó J, Kendall CWC, Sievenpiper JL. Relation of Change or Substitution of Low- and No-Calorie Sweetened Beverages With Cardiometabolic Outcomes:: A Systematic Review and Meta-analysis of Prospective Cohort Studies. Diabetes Care. 2022 Aug 1;45(8):1917-1930.

Wat is de aanleiding en hoofdvraag van de onderzoekers?  

Een aanzienlijk deel van de bevolking heeft overgewicht of obesitas wat een risicofactor is voor hart- en vaatziekten en diabetes type 2. De primaire oorzaak daarvan is dat er meer calorieën worden binnengekregen dan dat er verbruikt worden (positieve energiebalans). Het toevoegen van suikers aan allerlei producten en met name de inname van suikerhoudende dranken dragen bij aan de positieve energiebalans. Om die bijdrage aan een positieve energiebalans te verminderen zijn er producten te koop waarin de suikers zijn vervangen door zoetstoffen. Het meest bekend en gebruikt zijn de light-/zerodranken. Light dranken zouden niet tot overgewicht, obesitas, hart- en vaatziekten en diabetes type 2 leiden. Grote prospectieve cohortstudies laten echter het tegenovergestelde zien [1]. Bekend is echter dat dergelijke studies een hoog risico hebben op ‘omgekeerde oorzakelijkheid’ en ‘resterende verstoringen’, waardoor niet gesproken kan worden van een oorzakelijk verband (zie kader). Twee manieren om die beperkingen te verminderen zijn:

• Te kijken naar verandering van de inname van light drank in de tijd. Hiervoor komen alleen studies in aanmerking waar meerdere keren de voedselinname is nagevraagd.
• Te berekenen wat het effect is wanneer de inname van suikerhoudende dranken vervangen zouden worden door light dranken.

Onderzoekers hebben nu bovenstaande manieren gebruikt om te kijken wat dan de relatie is tussen de inname van light dranken en hart- en vaatziekten [2].

Welke onderzoeksmethode is gebruikt? Hoe hebben ze het onderzoek ingestoken?

De onderzoekers hebben gebruik gemaakt van een systematic review met meta-analyses van prospectieve cohortstudies. Om het risico op ‘omgekeerde oorzakelijkheid’ en ‘resterende verstoringen’ te verminderen zijn speciale maatregelen getroffen (statistische modellen van innameniveau). In totaal zijn er 14 studies meegenomen (416.830 deelnemers) die minimaal één jaar duurden. Gemiddeld zijn de deelnemers ongeveer 17,5 jaar gevolgd (1-34 jaar). Als uitkomst is er gekeken naar veranderingen in BMI, metabool syndroom, diabetes type 2, hart- en vaatziekten en sterfte. In 6 studies is er gekeken naar de verandering van de inname van light drank. In 10, 8 en 4 studies is er gekeken naar het vervangen van respectievelijk light drank door suikerhoudende drank, water door suikerhoudende drank en light drank door water.

Wat is de bewijskracht van de gekozen onderzoeksmethode?

Een meta-analyse met gerandomiseerde interventiestudies heeft de hoogste bewijskracht. Vaak zijn gerandomiseerde interventiestudies lastig uitvoerbaar, bijvoorbeeld omdat het lang duurt voordat de uitkomst optreedt. Hart- en vaatziekten zijn daar voorbeelden van. Je zou dan jarenlang een groot aantal deelnemers wel en geen interventie moeten geven en daarop controleren. Een meta-analyse met prospectieve cohortstudies levert dan de hoogste bewijskracht die beschikbaar is. De deelnemers worden dan zonder ingrijpen in de tijd gevolgd.

Welke resultaten zijn er gevonden?

De resultaten zijn uitgesplitst naar wanneer de inname van light drank toeneemt (verandering) en wanneer light drank vervangen wordt door suikerhoudende drank of water (vervanging). 

Verandering van inname light drank

Een toename van de inname van light drank met een blikje (330 ml) per dag was geassocieerd met minder toename van het gewicht en de middelomtrek per jaar (zie tabel 1). Een associatie met het risico op diabetes type 2 werd niet gevonden.

Vervanging van light drank

Het vervangen van suikerhoudende drank door light drank was geassocieerd met minder gewichtstoename per jaar (zie tabel 2). Ook verminderde het risico op obesitas, coronaire hartziekten, sterfte aan hart- en vaatziekten en sterfte totaal. Een associatie met de middelomtrek en het vetpercentage werd niet gevonden, evenals met het risico op beroerte en sterfte aan coronaire hartziekten. Het vervangen van light drank door water had geen invloed op het risico op gewichtstoename, obesitas, diabetes type 2 en beroerte (zie tabel 2). 

Wat zijn de conclusies van de onderzoekers?

De inname van light drank was niet geassocieerd met cardiometabole nadelen. Er is wel enige indicatie dat het vervangen van suikerhoudende drank door light-drank is geassocieerd met cardiometabole voordelen, die vergelijkbaar zijn met die van water. Het aantal prospectieve studies was echter beperkt. Meer prospectieve cohortstudies en ook goede gerandomiseerde placebogecontroleerde studies zijn nodig om meer te kunnen zeggen over een causaal effect. In de tussentijd ondersteunt het bewijs dat het vervangen van suikerhoudende drank door light drank een goede strategie is om de inname van suikerhoudende drank en de gezondheidsrisico’s die daarmee samenhangen te verminderen.

Wat zijn de sterke punten van de studie?

• Het betreft een systematic review met meta-analyses van prospectieve cohortstudies. Deze heeft een hoge bewijskracht.
• De geïncludeerde prospectieve studies hadden een groot aantal deelnemers, de deelnemers werden langdurig gevolgd en er is gecorrigeerd voor verschillende voedings- en leefstijlfactoren.
• Er zijn maatregelen getroffen om het risico op ‘omgekeerde oorzakelijkheid’ en ‘resterende verstoringen’ te verminderen.

Wat zijn de zwakke punten van de studie?

• In de basis zijn de geïncludeerde studies observationeel waardoor niet gesproken kan worden van een oorzakelijk verband.
• Het aantal geïncludeerde studies was beperkt.
• Er waren serieuze tegenstrijdigheden in de schattingen voor veranderingen in de inname van light drank en lichaamsgewicht, in de vervanging van water door light drank en diabetes type 2, en de vervanging van suikerhoudende drank door water en lichaamsgewicht.
• Wanneer de sterke en zwakke punten worden afgewogen werd het beschikbare bewijs als laag tot erg laag beoordeeld.

Wat laten andere studies zien?

Er zijn op dit moment geen andere studies (meta-analyses) die op deze manier naar dit onderwerp hebben gekeken.

Wat betekent het concreet voor het gebruik van zoetstoffen in de praktijk?

Het advies voor het gebruik van zoetstoffen blijft onveranderd. Als drank hebben water, thee en koffie (zonder suiker) de voorkeur. En suikerhoudende drank kun je beter vervangen door light drank.

Referenties

1. Azad MB, Abou-Setta AM, Chauhan BF, et al. Nonnutritive sweeteners and cardiometabolic health: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials and prospective cohort studies. CMAJ 2017;189:E929–E939.
2. Lee JJ, Khan TA, McGlynn N, Malik VS, Hill JO, Leiter LA, Jeppesen PB, Rahelić D, Kahleová H, Salas-Salvadó J, Kendall CWC, Sievenpiper JL. Relation of Change or Substitution of Low- and No-Calorie Sweetened Beverages With Cardiometabolic Outcomes: A Systematic Review and Meta-analysis of Prospective Cohort Studies. Diabetes Care. 2022 Aug 1;45(8):1917-1930.

Lees publicatie op
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9346984/